Bebeklerde beslenme, büyüme ve gelişmenin düzgün bir şekilde devam edebilmesi için olmazsa olmazdır. Bebekler için yaşamın ilk döneminde en iyi besin kaynağı anne sütüdür. Ancak bebek büyüdükçe bebeğin vücudunun enerji ihtiyacı artar. Bu durumda da anne sütüne ek olarak yardımcı beslenmeye geçilmelidir. Bebeklerde ek gıda geçişi ne zaman olmalı? Bebeklere ek gıda olarak neler verilebilir, en uygun ek gıda tarifleri nelerdir? Bebekler için ek gıda tablosu nasıldır? Tüm bu soruların cevaplarını yazının devamında bulabilirsiniz.
Yazı İçindekiler
Bebeklerde Ek Gıda Nasıl Başlanır?
Bebeklerde ek gıdaya başlamak ebeveynler için zorlayıcı bir süreçtir. Ancak bu süreçte özen gösterilecek birkaç nokta ile ek gıda geçişi daha kolay atlatılabilir. Bebeklere ek gıda normal beslenme zamanlarından hemen önce verilmelidir. Yani bebek anne sütü almadan ek gıdayı vermek gerekir. Çünkü karnı tok bir bebek, yeni bir besine karşı iştahsızlık gösterebilir.
Bazı ebeveynler çocuklarının en gıdaya geçiş sürecinde az yemesinden yakınır. Ancak bu konuda endişelenmek çok doğru değildir. Ek gıdaya geçişte önemli olan bebeğin ne kadar yediğinden ziyade ne kadar farklı besin türüne alıştığıdır (1). Bu süreçte önemli olan bir diğer nokta da bebeğin çiğneme, yutma gibi temel fonksiyonlarını geliştirmesidir. Dolayısıyla ek gıdaya başlama sürecinde bebeğin farklı tatlara, farklı dokulara alışmasını hedeflemek daha doğru bir yaklaşım olacaktır.
Bebeklerde ek gıdaya geçişi sorunsuz hale getirmek için dikkat edilmesi gereken noktalardan bazıları şu şekildedir (2):
- Basit Besinlerle Başlayın: Bebeğinize farklı gıdaları tattırmaya başladığınızda tek çeşit besin kullanın. Deneyeceğiniz besinlere tuz veya şeker eklemeyin. Bir besini denedikten sonra 3-5 gün bekleyin. Eğer bu süre içerisinde bebeğinizde kusma, ishal, döküntü gibi şikayetler oluşursa bu durum besin alerjisinin habercisi olabilir. Böyle bir durumda besinleri tek tek deniyor ve arada birkaç gün boşluk bırakıyor olmak bebeğinizin hangi gıdaya alerjisinin olduğunu anlamanıza yardımcı olur.
- Besin İçeriklerine Dikkat Edin: Demir ve çinko, yaşamın ilk yılında vücudun çok miktarda ihtiyaç duyduğu iki mineraldir. Bebeğinize vereceğiniz ek gıda tariflerinde bu minerallerce zengin besinleri kullanmanız faydalı olur.
- Bebek Mamasına Başlayın: Sütle karıştırılan pirinç unu gibi besinlerle bebeğinize mama hazırlayabilirsiniz. Ek gıdaya geçiş sürecinde hazırladığınız mamaların daha sıvı formda olması gerekir. Ancak sıvı da olsa bu mamayı bebeğinize biberonla vermemelisiniz. Bunun yerine bebeğinizi dik bir şekilde oturtmalı ve kaşıkla beslenmesini sağlamalısınız. Böylece bebeğinizin ilerleyen süreçte yemek yeme alışkanlığı kazanmasına yardımcı olursunuz. Mama verirken başlangıçta küçük porsiyonlar halinde başlamanız daha uygun olur. Bebeğiniz mamaya alıştıkça porsiyonları büyütebilirsiniz.
- Bebeğinize Sebze ve Meyve Yedirin: Sebze ve meyveler içerdikleri hem makro hem de mikronütrientler açısından oldukça faydalıdır. Bebeğinizin ek gıdaya geçişinde şeker ve tuz eklenmemiş meyve ve sebze pürelerini tercih edebilirsiniz. Bebeğinize ek gıda vermeye başladığınızda her seferinde tek çeşit sebze veya meyve özen gösterin. İlerleyen dönemlerde ise farklı türleri karıştırdığınız yeni püreleri bebeğinize verebilirsiniz.
- Yiyecekleri Doğrayarak Verin: Bebekler yaklaşık 8-10 aylıkken katı besinleri çiğneme ve yutma becerilerini kazanır. Dolayısıyla bebeğiniz bu yaşa ulaştığında ek gıdaları sadece püre şeklinde değil doğranmış halde verebilirsiniz.
Bebeklerde Ek Gıdaya Ne Zaman Başlanmalı?
Bebeklere ek gıda 6. aydan sonra başlanmalıdır. İlk 6 ay anne sütü, bebekler için en doğru beslenme şeklidir. Farklı sebeplerle anne sütü alamayan bebekler için ise doktorların önerdiği özel mamalar kullanılmalıdır.
Bebekler ilk 6 ay sadece anne sütüyle beslenmenin önerilmesinin birkaç farklı nedeni vardır. Bu nedenler şu şekilde sıralanabilir (3):
- Anne sütü, bebeklerin yaşamın ilk döneminde ihtiyaç duyduğu tüm makro ve mikronütrientleri içinde barındırır. Bu nedenle anne sütüyle beslenen bebeklerde besin eksikliği görülme ihtimali düşüktür.
- Anne sütünde bulunan antikorlar, bebeği yaşamın ilk aylarında enfeksiyonlardan korur. Bağışıklık sistemi henüz tam anlamıyla gelişmemiş bebekler için anne sütünün bu fonksiyonu oldukça önemlidir.
‘’Bebeklerde ek gıda geçişi 6. aydan önce başlamalı mı?’’ sorusu ebeveynlerin sıkça sorduğu bir sorudur. Hem anne sütünün faydaları hem de bebeğin yeme fonksiyonlarının yeterince gelişmemiş olması nedeniyle 6 aydan önce ek gıdaya başlamak önerilmez (3). 6. ayını doldurmuş bebekler yutma becerisini kazanmışlardır. Ayrıca bu dönemde bebekler ellerine yiyecek aldığında dokusunu hissetme, besini ağzına götürme gibi konularda daha yeteneklidir. Bunlar da bebeğin daha çabuk kendi başına yemek yiyebilmesine olanak sağlar. Daha erken dönemde ek gıdaya başlayan çocukların iyice ezilmiş, püre haline getirilmiş besinleri tüketmesi gerekir. Besinleri bu halde tüketmeye alışmış bebeklerde daha katı ek gıdalara geçişte sorunlar yaşanabilir. Tüm bu faktörler göz önünde bulundurulduğunda bebeklerin ek gıda başlangıç zamanı 6. aydan sonra olmalıdır.
Ek Gıda 3 Gün Kuralı Nedir?
Ek gıda başlangıç denemelerinde 3 gün kuralı, bebekleri besin alerjisinden korumak için oluşturulmuş bir kuraldır (4). Bu kurala göre bebeklere yeni bir besin verildikten sonra 3-4 gün beklenmeli, yeni bir besine geçmek için bu sürecin sorunsuz atlatılması beklenmelidir. Yani örneğin bebeğinize ilk kez elma püresi verdikten sonra 3-4 gün beklemeli ve bebeğinizde herhangi bir alerjik reaksiyon gelişip gelişmediğini gözlemlemelisiniz. Alerjik reaksiyon bebekte kusma, ishal, döküntü şeklinde görülebilir. Eğer elma püresini verdikten sonra bebeğinizde bu 3-4 günlük bekleme döneminde herhangi bir sorun oluşmuyorsa yeni bir besin denemenin vakti gelmiş demektir. Elma püresinin ardından bebeğe muz püresi vererek ek gıda denemelerine devam edebilirsiniz. Her yeni besin çeşidinden sonra 3 gün kuralını uygulamakta fayda vardır. Bebekte daha önce denenen ve sorun oluşturmayan besinler bu bekleme döneminde bebeğe verilebilir.
Ek Gıda Listeleri
Bebeklerin yaşına göre tüketebilecekleri besin türleri de farklılık gösterir (5):
5 Aylık Bebek Ek Gıda Tarifleri
Ek gıdaya geçişte erken dönemde daha çok püre haline getirilmiş sebze ve meyveler, sütle karıştırılmış pirinç tahılı gibi besinler tercih edilir.
- Pirinç Tahılı Tarifi: Pirinç tahılı olarak bilinen gıda toz halinde satılır. Her markanın kendine ait tarifleri olsa da ek gıdaya geçişte genellikle 1 kaşık tahıl tozuna 4 kaşık süt eklenerek karıştırılır. Bebek bu besine alıştıkça ve büyüdükçe karışımdaki süt oranı azaltılır ve tahıl oranı artırılır.
- Muz Püresi Tarifi: Ek gıdaya başlamada muz püresi en çok tercih edilen besinlerden biridir. Muz püresi yapmak için olgunlaşmış bir muzu çatalla iyice ezmek veya blenderdan geçirmek yeterli olur. Muz püresine şeker veya herhangi bir baharat eklenmemelidir. Muz potasyumdan zengindir ve içeriğindeki yüksek lif oranıyla sindirim sistemi hareketlerini düzenler. Ancak fazla miktarda muz tüketmek kabızlık yapabileceğinden bebeklerde verilen muz püresi ölçüsüne dikkat etmek gerekir.
- Avokado Püresi Tarifi: Avokado, bebeğin beyin gelişimini olumlu yönde etkileyecek içeriğe sahip bir besindir. Ayrıca avokadonun dokusu bebeklerin tüketimine uygundur. Püreyi hazırlamak için 5 dakika yeterlidir. Püre yapmak için avokadoyu ortadan kesin ve çekirdeğini çıkarın. Daha sonra avokadonun içini kabuğundan ayırın ve güzelce ezin, püreniz hazır. Pürenin daha sulu bir kıvamda olmasını istiyorsanız içerisine biraz anne sütü ekleyebilirsiniz. Pürenin kararmadan saklanabilmesi için mutlaka dolaba konulması gerektiğini unutmayın.
6 Aylık Bebek Ek Gıda Tarifleri
Uzmanlar, ek gıda başlangıç zamanı için 6. ayı uygun olarak belirlemiştir. Başlangıç döneminde 5. aydaki tariflere ek olarak farklı sebze ve meyvelerin püresi denenebilir:
- Havuç Püresi Tarifi: Havuç, içerdiği A vitamini ile göz sağlığı açısından önemli bir besindir. Havucun püre haline gelebilmesi için önce haşlanması gerekir. Küçük küçük doğradığınız havuçları iyice yumuşayana kadar kaynatın, sonra ezin ve soğumasını bekleyin. Püreniz hazır!
- Bezelye Püresi Tarifi: Bezelye çok sayıda vitamin ve mineral içerir. Aynı zamanda iyi bir protein kaynağıdır. Bezelye püresi yapmak için bezelyeyi haşlamalı ve sonrasında güzelce ezmelisiniz. Püre yaparken bezelyenin kabuk kısmının da iyice ezildiğinden emin olmalısınız. Hazırladığınız püreyi anne sütüyle karıştırarak daha sıvı bir kıvam elde edebilirsiniz.
7 Aylık Bebek Ek Gıda Tarifleri
7-8 aylık bebeklere verilen gıdalar daha sert kıvamda olabilir ve birden fazla besin çeşidini aynı anda içerebilir:
- Balkabağı Püresi: Balkabağı antioksidan etkisi olan, lif açısından zengin bir besindir. Balkabağı püresi yapmak için kabağı doğrayarak fırınlamalı, sonrasında ise blenderla ezmelisiniz. Balkabağının tatlılığını almak için püre içerisine az miktarda kekik veya adaçayı ekleyebilirsiniz. Pürenin kıvamını ayarlamak için anne sütü kullanabilirsiniz. Ayrıca yaptığınız püreyi daha sonra kullanmak üzere dondurucuda saklayabilirsiniz.
- Ispanak Püresi Tarifi: Ispanak, bebeklerin büyüme sürecinde çok önemli rol oynayan demir açısından oldukça zengin bir sebzedir. Dolayısıyla ek gıdaya başlayan çocukta ıspanak püresi kötü bir tercih olmayacaktır. Ispanak püresi yapmak için ıspanağı haşlamak sonrasında ise blenderdan geçirmek gerekir. Bu aşamada ıspanağa patates de eklenip ikisi birlikte haşlanıp püre haline getirilebilir. Püre bebeğe verilmeden önce yeterince soğumuş olmasına özen gösterilmelidir.
8 Aylık Bebek Ek Gıda Tarifleri
8-9 ay civarında bebeklere yavaş yavaş et yedirilmeye başlanabilir. Dolayısıyla bu yaştaki bebeklerde et ve et ürünleri, ek gıda listeleri için uygun adaylar haline gelir:
- Kırmızı Et Püresi Tarifi: Et, yüksek protein içeriğiyle bebeklerin gelişimine katkıda bulunur. Bebeklerin et tüketimine alışması için etin farklı sebzelerle birlikte verilmesi faydalı olur. Et püresi hazırlamak öncelikle etin iyice pişirilmesi gerekir. Pürede kullanılacak et yağsız ve kemiksiz olmalıdır. Daha sonra iyice pişen et blenderdan geçirilir. Bu aşamada karışıma haşlanmış patates veya havuç eklenebilir. Tüm besinler iyice karıştıktan sonra püre tüketime hazır hale gelir.
Ek Gıda Çorba Tarifleri
Bebekler ek gıdaya geçerken en sık yedikleri besinlerden biri çorbadır. Bebekler için çok sayıda farklı çorba tarifi vardır. Aslında bebekler, yetişkinlerinkine benzer çorbaları tüketebilir ancak bu çorbaları yaparken bazı malzemeleri kullanmamak gerekir.
Bebekler için çorba yaparken dikkat edilmesi gereken ilk kural, çorbanın içerisine çok fazla farklı çeşit besin koyulmamalıdır. Örneğin ilk defa sebze çorbası yiyecek bir bebek için daha önce püre halinde denediği iki sebzenin kullanılması yeterli olacaktır. Bebek ek gıdaya alıştıkça çorba içerisindeki malzeme çeşidi artırılabilir.
Bebekler için çorba hazırlarken bir diğer dikkat edilmesi gereken nokta ise çorbaya tuz, baharat koymamaktır. Yine bebek 8-9 aylık oluncaya dek çorbalara et veya tavuk suyu eklenmemelidir. Ek gıdaya yeni geçilen dönemde çorbaya yağ koyulmayabilir. Çocuk büyüdükçe çorbalara zeytinyağı gibi sağlıklı yağlar eklenebilir.
Ek Gıda İçin Evde Yoğurt Nasıl Yapılır?
Ek gıdaya geçen bebekler için yoğurt mükemmel bir besindir. Bebeklerde ek gıda tablosu için en güvenilir adaylardan biri olay yoğurt farklı şekillerde hazırlanabilir. Yoğurt dışarıdan satın alınabileceği gibi evde de yapılabilir. Bu dönemde aileler çocuklarına katkı maddesi içeren hazır yoğurtlar yerine ev yapımı yoğurt yedirmeyi daha çok tercih eder. Evde yoğurt yapmak oldukça kolaydır. Yoğurt yapmak için:
- Yoğurt yapmak istediğiniz miktarda sütü alın ve kaynatın.
- Kaynayan sütün sıcaklığının parmağınızın dayanabileceği kadar azalmasını bekleyin.
- Süt ılıklaştığında mayalamak için hazırladığınız yaklaşık bir yemek kaşığı yoğurdu süte karıştırın.
- Sonrasında yoğurdu mayaladığınız kabın ağzını kapatın ve üstünü iyice örtün.
- 4-6 saat sütün mayalanmasını bekleyin. Ardından yoğurt kabınızın üzerini açın ve yoğurdu buzdolabına kaldırın.
- Yoğurt yaklaşık 24 saat dolapta durduktan sonra tüketmeye başlayabilirsiniz.
Alerjik Bebekler için Ek Gıda Tarifleri
Alerjik bebeklerde beslenme oldukça hassas bir konudur. Özellikle bebeğinde herhangi bir besin alerjisi tespit edilen ebeveynler ek gıda konusunda dikkatli olmalıdır. Bebeğin alerjisi olan besinin yanı sıra bu besinle yakın olan diğer gıdalar da bebeğe verilmemelidir. İnek sütü, kuruyemiş, deniz ürünü alerjisi gibi besin alerjileri bebeklerde sık görülür. Bu nedenle bebekler 1 yaşına gelmeden bu besinlerden uzak durmak faydalı olacaktır.
Alerjik bebeklerin tüketmesi ve tüketmemesi gereken besinlerle ilgili doktor ve diyetisyen gibi uzmanlardan yardım alınmalıdır.
Bebeğim Ek Gıda Yemiyor
Bebeklerde ek gıda reddi oldukça sık rastlanan bir durumdur. Ek gıda reddi, adından da anlaşılacağı üzere bebeğin yeni besinleri denememesi durumudur. Bu durum genellikle bebeğin yeni bir beslenme yöntemine alışamaması, besinlerin dokusunu garipsemesi sonucu oluşur. Ebeveynler böyle bir durumla karşılaştığında bebeği yemeye zorlamamalıdır (2). İlk denemeden sonra 1 hafta beklenmeli ve sonra tekrar ek gıda denenmelidir. Eğer bebeğin ek gıda reddi uzun süre devam ederse doktora başvurmak faydalı olacaktır.
Beslenme, bebeklerin büyüme ve gelişimi açısından çok önemlidir. Bu nedenle bebeklerin beslenmesi yakından takip edilmeli, bebeklere uygun zamanda uygun gıdalar verilmelidir. Happy Fam uygulamasıyla bebeğinizin beslenmesini takip edebilirsiniz. Ayrıca uygulamanın beslenme ve bez değişimi takibini birlikte değerlendirerek ek gıdaya geçişte besinlerin bebeğinizde ishal, kabızlık gibi sorunlara neden olup olmadığını tespit edebilirsiniz.
KAYNAKÇA:
3-) https://www.nhs.uk/conditions/baby/weaning-and-feeding/babys-first-solid-foods/
4-) https://www.beingtheparent.com/the-3-day-wait-rule-for-babies-to-introduce-solids/
5-) https://www.healthline.com/health/childrens-health/homemade-baby-food-recipes